Brautigam speelt Beethoven

Ronald Brautigam, musicus van de musici, speelt vanavond het onweerstaanbare Derde pianoconcert van Beethoven. Symfonie nr. 7 van Emilie Mayer, een vergeten componist, verrast.

Waar ga je naar luisteren?

Twee Beethovens in dit programma. De enige echte vertegenwoordigd in een pianoconcert en een symfonie van de ‘vrouwelijke Beethoven’ zoals componiste Emilie Mayer door haar tijdgenoten bewonderend werd genoemd.

2356 Years

De opening vanavond is voor de jonge compositiestudent Katherine Teng in haar One Minute Symphony, de samenwerking tussen Residentie Orkest en Koninklijk Conservatorium Den Haag. Een speciale One Minute Symphony deze keer, passend in het programma waarin tegelijkertijd de zeventigste verjaardag van Ronald Brautigam wordt gevierd. “Natuurlijk moest mijn werk deze speciale gelegenheid weerspiegelen. Ik wilde een stuk schrijven die deze bijzondere mijlpaal op een vrolijke en luchtige manier zou vieren. Dit heb ik gedaan door motieven uit drie verschillende verjaardagsliedjes te verwerken: Happy Birthday, het Nederlandse verjaardagsliedje Lang zal hij leven en het oude Taiwanese popliedje Happy Birthday 快樂鳥日子. Deze korte motieven zijn samengeweven tot een feestelijk eerbetoon dat tegelijkertijd Brautigams onvolprezen bijdrage aan de klassieke muziek eert.”
Kijk hier voor meer informatie over de One Minute Symphony: Een muzikaal verjaardagscadeau voor Ronald Brautigam

Griekse tragedie

In maart 1797 trakteerde de uit Italië afkomstige, maar sinds 1785 in Parijs wonende Luigi Cherubini zijn publiek wel op een heel heftige opera. Médée is een gruwelijk drama uit de Griekse mythologie, vol verraad, moord en doodslag, waaraan zelfs de kinderen van de titelheldin niet ontkomen. De ouverture is minstens even dramatisch als de opera zelf, die je met een beetje fantasie zou kunnen zien als een karakterschets van de hoofdpersoon. De reactie was lauw en pas met de revival van Maria Callas in de vorige eeuw, die uitblonk in de uiterst moeilijke hoofdrol, heeft de opera weer enige belangstelling.

Chaotisch concert

In de eerste jaren van de negentiende eeuw was Ludwig van Beethoven druk bezig om zijn roem in Wenen als pianist en componist flink te vergroten. Voor 5 april 1803 stond er een groot concert op stapel, geheel gewijd aan eigen composities. Daarin had het Pianoconcert nr. 3 een prominente plaats, uiteraard met Beethoven als solist. Maar de voorbereidingen liepen allesbehalve soepel. Er was maar een uitgebreide repetitie waarin een programma van bijna vier uur moest worden ingestudeerd. Die begon ’s ochtends al om 8.00 uur en was pas zeven uur later afgelopen, waarna om 18.00 uur het concert met de oververmoeide musici begon. Zoals te verwachten verliep het geheel nogal rommelig en ook het Derde pianoconcert kwam er niet best af. Beethoven had zijn eigen partij niet volledig uitgeschreven maar er een soort van uittreksel in muzikaal steno van gemaakt. Zijn arme vriend Ignaz von Seifert moest blaadjes omslaan, maar raakte het spoor volledig bijster tot grote hilariteit van de componist.

Afgezien van de matige uitvoering moest het publiek ook erg wennen aan de dramatiek van het werk. Het eerste deel is ronduit onstuimig in een somber c mineur. Het daaropvolgende Largo brengt even rust in een mild majeur, maar in het rondo heeft mineur weer de overhand. Tot de verrassende slotmaten. Daar zet Beethoven de hoofdmelodie van dit deel in C majeur en geeft het een dansend ritme, zodat het concert in een ronduit uitgelaten stemming eindigt.

Onstuimige zeggingskracht

Ze was een van de meest opmerkelijke vrouwelijke componisten uit de negentiende eeuw: Emilie Mayer. Geboren in een welvarende middenstandsfamilie, gaf haar vader haar alle mogelijkheden om zich muzikaal te ontwikkelen. Hij overleed toen Mayer 28 jaar oud was, maar liet zijn dochter een riante erfenis na. Daardoor was ze financieel onafhankelijk en omdat zij nooit trouwde, genoot ze ook maatschappelijk een redelijk grote vrijheid. Zo kon zij haar leven wijden aan het componeren wat haar zeer succesvol lukte. Met grote regelmaat werd haar muziek uitgevoerd en organiseerde ze zelf concerten die geheel uit eigen composities bestonden. ‘We kunnen haar werk op gelijke voet plaatsen met het meeste van wat de wereld van jonge toonkunstenaars vandaag voortbrengen, een erekrans die critici terecht mogen uitreiken aan vrouwelijk talent’, stond in een lovende recensie van een van die concerten te lezen. Haar stijl was aanvankelijk schatplichtig aan de Weense klassieken als Mozart en Schubert maar verschoof naderhand naar de hoog romantiek, al zou ze zich nooit aan verregaande vernieuwingen wagen zoals Liszt en Wagner dat halverwege de negentiende eeuw deden. In deze tijd ontstond haar Symfonie nr. 7, een werk dat in de verte doet denken aan de symfonieën van Schumann, maar met zijn onstuimige zeggingskracht en de dramatische toonsoort f mineur een geheel eigen karakter heeft. Meteen al in  de openingsmaten stormt ze in volle vaart de concertzaal in. Groot is het contrast met het lieflijke, bijna pastorale langzame tweede deel. Maar in het Scherzo grijpt ze je meteen weer vast in woeste harmonieën en vermetele ritmes. Het meest bijzonder is wel de finale. Aanvankelijk lijkt het een vrolijke uitsmijter in majeur, maar tegen het eind laat Mayer de muziek verkleuren naar mineur zodat de symfonie pathetisch eindigt in de toonsoort waarin die ook begonnen is.

Kees Wisse